Nokapohin’ny rano be, rivo-doza ary rotsak’orana be dia be i Jamaika tamin’ny alarobia teo, raha nitsoka tampoka ny Rivo-doza Beryl rehefa nandalo teo atsimon’ny morontsiraka, nahafaty olona iray farafahakeliny tao amin’ilay nosy. Ny fiantraikan’ilay rivo-doza, sokajy faha-4, dia namely an’i Jamaika andro vitsy monja taorian’ny namakivakiana ny faritra atsinanan’i Karaiba, nahafatesana olona fito hafa farafahakeliny.
Saika rava avokoa ny tranobe rehetra ao amin’ny nosy Carriacou sy Petite Martinique ao Grenada taorian’ny nahatongavan’ny tafio-drivotra tany an-tanety tamin’ny fiandohan’ity herinandro ity, ka rava ny hopitaly sy ny toeram-pitrandrahana, rava ny tampon-trano ary potipotika toy ny zana-tsipìka namakivaky ny tany mando ny vatan-kazo.
“Tsy maintsy manangana hatrany am-boalohany isika,” hoy i Dickon Mitchell, praiminisitra Grenada.
Talohan’ny rivo-doza, nakaton’i Jamaika ny seranam-piaramanidina ary namoaka didy fandroahana ho an’ny faritra iva sy mora tondraka. Ny rivo-doza no mahery indrindra nanatona ny nosy tao anatin’ny folo taona mahery. Tamin’ny 2007 no nandalo farany ny rivo-doza lehibe iray tao anatin’ny 70 kilaometatra an’i Jamaika, ary naharitra ela kokoa izany hatramin’ny nahatongavan’ny iray an-tanety.
Ny fahafatesany voalohany voamarina tao Jamaika noho ny tafio-drivotra dia tonga rehefa nisy vehivavy maty nianjera tamin’ny tranony tao amin’ny paroasy andrefan’i Hanover, hoy ny lehiben’ny sampan-draharaha misahana ny loza ao amin’ny firenena, Richard Thompson.
Nisy ekipa mpamonjy voina ihany koa nitady lehilahy iray 20 taona izay nofaohin’ny olona tao anaty lavaka fantsakana tany Kingston rehefa avy nanandrana naka baolina nilalao azy sy ny namany, araka ny voalazan’ny polisy ambony iray, Michael Phipps.
Tany Grenada, nilaza ny tompon’andraikitra fa manodidina ny 98 isan-jaton’ny trano ao Carriacou sy Petite Martinique, izay misy olona 9,000 ka hatramin’ny 10,000 amin’ny fitambarany, no simba na rava, anisan’izany ny tobim-pahasalamana lehibe ao Carriacou, ny Hopitaly Princess Royal. Simba ny voly, ary niparitaka teny an-dalana ny hazo nianjera sy ny andrin-jiro.
Voadaroka ihany koa ny tontolo voajanahary.
“Tsy misy ahitra ara-bakiteny tavela na aiza na aiza ao amin’ny nosy Carriacou,” hoy Atoa Mitchell rehefa avy nitsidika ireo nosy. “Potika tanteraka ny honko”.
Mety hitombo ny isan’ny maty rehefa mitohy ny ezaka fanarenana sy fanampiana. Ny tompon’andraikitra dia nitatitra ny fahafatesan’ny telo tamin’ny tafio-drivotra tany Grenada, ny roa tamin’izy ireo tao Carriacou. Nisy iray hafa notaterina tany amin’ny firenena Karaiba any St. Vincent sy Grenadines. Ny filoha Venezoeliana, Nicolás Maduro, dia nilaza ny talata teo fa telo no maty tany avaratr’io firenena io.
Tany Jamaika, nanomboka nanadio ny lalana nosakanan’ny hazo nianjera, potipoti-javatra ary andrin-jiro ny ekipan’ny vonjy taitra tao amin’ny vondrom-piarahamonina maro rava tondraka rehefa niala ny nosy ny Rivo-doza Beryl. Lalana 80 eo ho eo no tra-boina, hoy ny tompon’andraikitra. Trano sy orinasa maro no very tafo. Nisy fiantraikany tamin’ny ezaka fanarenana ny rotsak’orana sy ny rivotra mahery vaika.
Naverina tamin’ny laoniny ny herinaratra tany amin’ny faritra sasany, ary niezaka nanao kajy ny fatiantoka ny Jamaikana. Ny paroasy afovoany atsimon’i St. Elizabeth, izay antsoina hoe “hamaky mofo” an’i Jamaika noho ny anjara asany amin’ny famatsiana voly lehibe, dia voa mafy noho ny tafio-drivotra.
“Nisy fahasimbana lehibe izahay,” hoy i Lenworth Fulton, izay nitarika ny vondrona mpamboly lehibe indrindra any Jamaika. “Ny voly toy ny japoney, voanio, kafe, karaoty dia voa mafy.”
Ny alarobia teo dia nilaza ny praiminisitra Andrew Holness avy any Jamaika fa efa ho 500 ny olona nialokaloka tao amin’ny trano fialofana manerana ny nosy.
Ary nopotehin’ny rivo-doza ny ampahany amin’ny tafon’ny seranam-piaramanidina lehibe indrindra ao Jamaika, ny seranam-piaramanidina iraisam-pirenena Norman Manley ao Kingston, izay nikatona ny talata alina.
Nilaza ny minisitry ny fitaterana an’i Jamaika, Daryl Vaz, fa misy drafitra efa nomanina hamantarana ny fomba fiasan’ny seranam-piaramanidina raha eo am-panamboarana ny tafon’ny tetezana fiaramanidina ho an’ny fidirana sy ny fahatongavana. Ny rivo-doza dia andrasana hanatona ny Nosy Cayman ny alarobia maraina ka hatramin’ny alakamisy maraina, miaraka amin’ny toetry ny rivo-doza sy ny rivo-doza roa na efatra metatra.
Ao amin’ny Caymans, ny ankamaroan’ny orinasa dia nanomboka nanidy ny varavarany rehefa nilahatra nividy tamin’ny minitra farany ny mponina, niaritra ny fivezivezena miadana amin’ny fifamoivoizana.
Ny trano fandraisam-bahiny rehetra ao amin’ny nosy dia navitrika ihany koa ny drafitry ny vonjy taitra, ary efa nafindra olona maherin’ny 1,000 ny sidina.
Ny praiminisitra Juliana O’Connor-Connolly ao amin’ny Caymans dia nilaza fa hanomboka ny alarobia hariva ny baikon’ny fialofana.
“Aoka isika ho tony, hiomana, hifampitsinjo eo am-piatrehana ity fanamby ity,” hoy izy tamin’ny lahateny tamin’ny mpanao gazety. “Afaka manamaivana ny fiantraikan’ny Rivo-doza Beryl isika ary miaro ny fiaraha-monina raha miara-manao izany isika.”
Saingy tsy nampilamina an’i Puspa Rumba-Marcum, 40 taona, ny fihetsiky ny governemanta.
“Na dia eo aza izay lazain’ny mpitarika, tena matahotra aho,” hoy Rtoa Rumba-Marcum, mpanao volo avy any Nepal. “Tsy azoko antoka raha vonona tsara amin’izany i Cayman.”
Nanara-maso akaiky ny mpamantatra ny toetry ny andro mba hahitana raha niova ny hamafin’ny rivo-doza rehefa nanatona ny Saikinosy Yucatán. Nisy ny fanahiana fa mety hihamafy indray ny rivo-doza raha mandalo ny Hoalan’i Meksika amin’ity faran’ny herinandro ity. Antenaina fa hiondrana any amin’ny faritra andrefan’ny Hoalan’i Meksika amin’ny alahady na alatsinainy izy io, saingy mbola tsy fantatra mazava hoe manao ahoana ny heriny sy ny lalana marina.
Namoaka fampitandremana momba ny rivo-doza ho an’ny Saikinosy Yucatán ny governemanta Meksikana, manomboka any Puerto Costa Maya ka hatrany Cancun manamorona ny morontsiraka atsinanana.
Efa nametraka firaketana an-tsoratra ho toy ny rivo-doza sokajy 4 voalohany ny tafio-drivotra — ary avy eo ny tafiotra Sokajy 5 voalohany — niforona tao amin’ny Ranomasimbe Atlantika tamin’ny fiandohan’ny vanim-potoana. ny fikarohana vao haingana hita fa miaraka amin’ny fiakaran’ny maripanan’ny ranomasina, ny rivo-doza ao amin’ny Atlantika dia nanjary nitombo ho tafio-drivotra lehibe tao anatin’ny 24 ora monja.
Nilaza Andriamatoa Mitchell, praiminisitra Grenada, fa vokatry ny fiakaran’ny maripanan’izao tontolo izao ity tafio-drivotra mahery vaika ity, ary i Grenada sy ireo firenena toa azy dia eo amin’ny laharana voalohany amin’ny krizy momba ny toetrandro.
“Tsy vonona ny hanaiky intsony izahay fa tsy maninona ny hijaly tsy mitsaha-mitombo, miharihary mazava tsara ny fatiantoka sy fahasimbana ateraky ny zava-miseho amin’ny toetr’andro ary antenaina hanorina indray isan-taona raha ireo firenena tompon’andraikitra amin’ny famoronana ity toe-javatra ity — ary vao mainka mampitombo izany toe-javatra izany. – mipetraha mangina,” hoy izy.
Jovan Johnson nandray anjara tamin’ny tatitra avy any Kingston, Jamaika; Daphne Ewing-Chow avy any George Town, nosy Cayman; ary Linda Straker avy any Gouyave, Grenada.